بحران آفرینی‌های شبکه بانکی کشور در تورم کالا‌ها / مشکلات موسسات مالی در راه است؟

نشان تجارت - رئیس کل جدید بانک مرکزی اقداماتی در راستای نظارت بر شبکه بانکی  ارائه داده است که قرار است هم بر نرخ دلار اثر بگذارد و هم تاثیرات خود را بر ابرتورم‌ اقتصاد ایران نشان دهد. صالح‌آبادی از برنامه بانک مرکزی در خصوص سرازیر شدن تسهیلات بانکی به سمت بخش‌های مولد اقتصادی از جمله مسکن سخن گفته است. این اقدام بسیار شبیه به آنچیزی است که در دهه ۸۰ از سوی موسسات مالی دنبال شد، که دو اثر مهم در آن زمان داشت؛ نخست آنکه سود سرمایه‌گذاری در بخش املاک از سوی موسسات مالی منجر به افزایش قیمت مسکن در آن دوره شد و دوم در پی مشکلات بعدی موسسات مالی و عدم پاسخگویی آنان به سپرده‌گذاران شاهد تجمعات سپرده‌گذاران موسسات مالی در سال ۹۶ بودیم که عملاً تبدیل به ابر بحرانی در کشور شد.

این موضوعی است که احسان سلطانی، کارشناس اقتصادی با یادآوری آن سعی در تبیین نقش بانک‌های خصوصی در مشکلات ارزی و تورمی کشور دارد. در عینحال صالح آبادی برنامه‌های دیگری را در دوره جدید خود اعلام کرده که از جمله آنها می‌توان به اصلاح ناهمترازی‌های بانکی، فروش اموال مازاد شبکه بانکی، ثبات ارزی از طریق تعاملات بانکی با کشور‌های همسایه اشاره کرد. در این بین برخی تحلیلگران نزدیک به دولت پیشین با انتقاد به افزایش نرخ ارز در دولت جدید و برنامه بانک مرکزی برای فروش ارز به قیمت بالا و جمع آوری ارز با قیمت پایین از دست مردم اشاره کرده‌اند که این مسئله نیز اگرچه می‌تواند مطرح باشد، در امتداد اقداماتی که بانک مرکزی تحت ریاست همتی در تلاطم بازار دلار و خلق نقدینگی در کشور داشت، قرار می‌گیرد. جای تعجب دارد که نقش بانک‌های خصوصی و سیاست‌های تورم‌زای بانک مرکزی در دولت پیشین مورد غفلت قرار بگیرد. 

عامل اصلی مشکلات شبکه بانکی کشور

احسان سلطانی با اشاره به توصیه‌های ابراهیم رئیسی به رئیس کل بانک مرکزی اظهار داشت: مشکلات نظام بانکی کشور را آقایان از ما بهتر می‌دانند و جسته و گریخته نیز در صحبت‌هایشان اشاره می‌کنند. از جمله اینکه آقای رئیسی در زمان انتخاب آقای صالح آبادی به عنوان رئیس کل بانک مرکزی گفته بود، ایشان نباید توصیه کند، بلکه باید تکلیف کنند. این حرف به این مفهوم است که باید مهار بانک‌های خصوصی کشیده شود.

سلطانی با اشاره به نقش بانک‌های خصوصی و موسسات مالی در خلق نقدینگی و تورم بالا در کشور گفت: کانون ایجاد مشکل در کشور ما در دو دهه گذشته، بانک‌های خصوصی هستند. حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد نقدینگی کشور در دو دهه گذشته را بانک‌ها خلق کردند. یعنی حتی دولت نقش غالب نداشته است. بانک‌های خصوصی از طریق این موسسات مالی مثل قارچ رشد کرده‌اند.

او ادامه داد: در دهه ۸۰ بانک‌های خصوصی از طریق سپرده‌ها پول را از دست مردم جمع می‌کردند و آن را در کار‌های مولد نمی‌بردند. این سپرده‌ها را در زمین و ملک و ساختمان سرمایه‌گذاری می‌کردند و با پولی که در ملک ریختند، باعث شدند که قیمت املاک به شدت در دهه ۸۰ بالا برود. یعنی اولین مشکل آفرینی بانک‌های خصوصی را باید در سفته بازی در دهه ۸۰ در بازار مسکن جستجو کرد. به خاطر داریم که در آن زمان خیلی هم سود کردند.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: بحران موسسات مالی از سال ۹۲ آغاز شد. چرا که این سود‌های کلان کاهشی شد و آن‌ها نتوانستند جوابگوی سپرده‌گذاران باشند. از سال ۹۲ تا سال ۹۶ بانک‌های خصوصی دست در جیب بانک مرکزی کرده و خلق نقدینگی می‌کردند و از سوی دیگر جنگ بهره‌های بانکی به راه انداختند و سود‌های سپرده‌ها را تا ۳۰ درصد افزایش دادند. آن زمان به یاد داریم که تاکید کردند، بگذارید بانک‌ها تصمیم گیرنده باشند و به بازار اعتماد کنید. از سال ۹۶ به بعد این مسیر را که دست در جیب بانک مرکزی کنند، بستند و آن‌ها وارد بازار سهام و ارز شدند. بخش عمده این مصیبت‌ها در سال‌های اخیر نیز به خاطر سفته بازی بانک‌های خصوصی در بازار‌های سهام و ارز بود.

تعدادی از بانک‌های خصوصی را تعطیل کنید

احسان سلطانی پیشنهاد خود مبنی بر حل مشکلات بانکی کشور را ارائه کرده و گفت: هیچ راهی نداریم جز اینکه همانطور که در کشور‌های آمریکا و اروپا اتفاق افتاد، بانک‌های خصوصی را جمع کنیم. وجود اینهمه بانک لزومی ندارد، نهایتاً ۵ بانک دولتی و ۵ بانک خصوصی در کشور کافی است. از آنجا که هر یک بانک‌های خصوصی محل کاسبی عده‌ای است، حاضر نمی‌شوند که با هم ادغام شوند.

او ادامه داد: برای اینکه بانک‌ها را محدود کنند، باید همان کاری انجام شود که در آمریکا انجام شد. در ایران ضریب فزاینده خلق نقدینگی را به ۷.۵ رسانده‌اند. این رقم در آمریکا و اروپا به ۳ رسیده است. ضریب فزاینده پولی در دولت روحانی بسیار بالا رفت. اگر این اقدام توسط آقای صالح آبادی صورت بگیرد، قدرت خلق نقدینگی از بانک‌ها به میزان زیادی سلب می‌شود و در دست بانک مرکزی قرار خواهد گرفت. الان دولت اگر یک ریال بخواهد از بانک مرکزی بگیرد، به خاطر بالا بودن ضریب فزاینده، نقدینگی بالایی خلق می‌شود. کوچک کردن و ادغام بانک‌های خصوصی یکی از اقداماتی است که در خیلی از کشور‌های دنیا انجام گرفته است.

او با اشاره به سیاست‌های ارزی بانک مرکزی در سال‌های اخیر گفت: طبق اعلام بانک مرکزی در شش ماهه اول امثال ۱۰ میلیارد دلار برای واردات نهاده‌های دامی، غذا و دارو و کالا‌های اساسی استفاده شده است. واردات شش ماهه نخست امسال در حدود واردات مدت مشابه سال ۹۶ و بیش از شش ماه نخست سال ۹۵ است؛ بنابراین در سال ما ارز داشتیم که توانستم واردات کنیم. اینکه کمبود ذخایر ارزی و عدم معاملات بانکی با کشور‌های همسایه را به عنوان دلیل افزایش قیمت ارز دیدن اشتباه است. قیمت واقعی کمتر از نصف قیمتی است که الان اعلام می‌شود.

وی افزود: رئیس بانک مرکزی اگر قیمت ارز را واقعی نکند، ما تا سه سال آینده تورم بالای ۲۵ درصد خواهیم داشت و دولت حتی اگر حقوق کارگران و کارمندان را هم بالا ببرد، غیر از اینکه مشکل تشدید شود، اتفاق دیگری نمی‌افتد. تنها راه ممکن این است که نرخ ارز پایین بیاید و واقعی شود. در غیر این صورت ما شاهد نرخ تشکیل سرمایه ثابت پایین، خروج سرمایه، تورم بالا و بحران‌های اجتماعی و... خواهیم بود.

بانک مرکزی موفق به فروش اموال مازاد نمی‌شود

سلطانی در تحلیل برنامه بانک مرکزی مبنی بر فروش اموال مازاد بانک مرکزی تصریح کرد: آقای رئیسی بانک مرکزی هم نمی‌تواند املاک مازاد بانک مرکزی را بفروشد و به زخمی بزند. با این قیمت‌های بالای املاک بالا در ایران که اصلا منطقی نیست، با پولی که در ایران ملک خریداری می‌شود، می‌توان در ترکیه و استانبول ملک بهتری خرید. با این قیمت‌ها کسی املاک بانک‌ها را نمی‌خرد.

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: می‌گویند برداشت دولت از بانک مرکزی علت اصلی تورم بوده، درحالیکه اصلا اینطور نیست و این تبلیغاتی بود که چهره‌های اقتصادی دولت روحانی علم کرد و الان هم رئیس کل بانک مرکزی همان را تکرار می‌کند. افزایش پایه پولی آمریکا یک و نیم برابر ایران بوده است، چطور در آمریکا تورم نمی‌شود، اما در ایران تورم داریم؟! چطور هفت اقتصاد بزرگ دنیا به مقدار زیادی در دوره کرونا پول به دولت‌هایشان دادند و تورم ایجاد نشد؟! تورم در صورتی ایجاد می‌شود که مصرف مردم زیاد شود، در اقتصادی که خوابیده تورم به این شکل ایجاد می‌شود.

او ادامه داد: من با پول گرفتن دولت از بانک مرکزی مخالفم، اما در شرایط کرونا و تحریم و ... هر دولتی از بانک مرکزی استقراض می‌کند. آن‌ها قضیه را بیش از حد بزرگ کرده‌اند. چطور بانک‌های خصوصی دست در جیب بانک مرکزی می‌کنند، تورم درست نمی‌شود اما اگر دولت استقراض کند، تورم ایجاد می‌شود؟! ریشه تورمی که امروز در ایران ایجاد شده، قیمت بالای دلار است.

سلطانی در پایان تصریح کرد: مسئله دیگری که آقای صالح آبادی باید پیگیری کند این موضوع است که بانک‌های خصوصی عملاً  زهکش منابع مالی استان‌ها شده‌اند و این منابع را در بازار‌های سرمایه و سهام و... سرمایه‌گذاری کردند. این جریان نیز باید متوقف شود و سرمایه‌ها باید به استان‌ها بیایند.